การเตรียมอาหารเลี้ยงเชื้อ

การเตรียมอาหารวุ้นสูตร PDA(Potato Dextrose Agar) สำหรับเพาะเลี้ยงเชื้อ

ในการเตรียมอาหารเลี้ยงเชื้อบริสุทธิ์นั้นจำเป็นต้องผสมวุ้นลงไปด้วย เพื่อทำหน้าที่พยุงเส้นใยให้เจริญบนผิว และให้ความชื้นระหว่างการเจริญเติบโต สูตรอาหารวุ้นสูตรนี้นิยมใช้กันมากในการเพาะเห็ดทั่วๆไป คือ สูตรพีดีเอ (PDA, Potato Dextrose Agar)เพราะสูตรดังกล่าวเตรียมง่ายและวัสดุที่ใช้สามารถหาซื้อได้ตามท้องตลาดทั่วๆไป

++ ส่วนผสม ++

- มันฝรั่ง จำนวน 200 - 300 กรัม หรือ 10 ส่วน โดยปริมาตร

- น้ำตาลเด็กซ์โทรสหรือกลูโคส จำนวน 20 กรัม หรือ 1 ส่วน

- วุ้นทำขนม จำนวน 15 -20 กรัม หรือ 1 ส่วน

- น้ำกลั่นหรือน้ำสะอาด จำนวน 1,000 มิลลิลิตร หรือ 50 ส่วน

** สำหรับมันฝรั่งอาจใช้ เมล็ดข้าว ผักต่างๆ ถั่วฝักยาว น้ำต้มผักฯลฯ แทน ข้อสำคัญวัสดุที่นำมาใช้เมื่อต้มไฟอ่อนๆ จะต้องไม่ขุ่นหรือเปื่อยเละก่อน

++ วิธีการทำ ++

1. น้ำมันฝรั่งมาปอกเปลือก แล้วหั่นให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ ขนาดเท่ากับลูกเต๋า หรือ มีขนาด 1 x 1 x 1 ลบ.ซม.

2. นำมันฝรั่งมาต้มกับน้ำที่สะอาด ประมาณ 1000 ซี.ซี. โดยใช้ไฟอ่อน ๆ ทั้งนี้เพราะถ้าใช้ไฟแรง มันฝรั่งอาจจะเปื่อยยุ่ย และละลายออกมาทำให้อาหารวุ้นมีลักษณะขุ่นขาว ซึ่งยากต่อการสังเกตการณ์เดินของเส้นใยเห็ดการต้มมันฝรั่ง ตั้งไฟอ่อน คอยคนตลอด จนกระทั่งวุ้นละลายจะใช้เวลาประมาณ 15 - 20 นาที นับจากน้ำเดือด ขึ้นอยู่กับชนิดของวุ้น

3. ให้กรองเอากากมันฝรั่งออก แล้วต้มน้ำที่กรองต่อไป จากนั้นจึงเติมน้ำตาลเต๊กโตรสในอัตราส่วนตามสูตรลงไป หรืออาจจะใช้นำตาลทราย ในประมาณเท่า ๆ กันแทนก็ได้แล้วให้คนจนกระทั่งน้ำตาลละลายหมด

 

4. ส่วนวุ้นทำขนม ควรนำมาผสมกับน้ำเย็นเสียก่อน เพราะถ้าใส่ลงไปในส่วนผสม ในลักษณะเป็นผงแล้ว จะทำให้อาหารวุ้นจับกันเป็นก้อนได้หลังจากที่นำวุ้นผสมกับน้ำเย็นแล้ว จึงเทใส่ลงไปในส่วนผสม พร้อมกับคอยคนอยู่ตลอดเวลาเพื่อป้องกันไม่ให้อาหารวุ้นไหม้บริเวณก้นหม้อ

5. เมื่ออาหารวุ้นละลายหมดแล้วจึงนำอาหารมาบรรจุขวดแบนหรือขวดกั๊กก็ได้ประมาณขวดละ 20-30 ซีซี. แต่ต้องระวังอย่าให้อาหารวุ้นเปื้อนปากขวด พร้อมกับจุกด้วยสำลี แล้วหุ้มด้วยกระดาษ ใช้ยางรัดให้เรียบร้อย

6. นำขวดอาหารวุ้นมานึ่งฆ่าเชื่อด้วยหม้อนึ่งความดัน โดยใช้ความดันที่ 15 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว นานประมาณ 15-20 นาที แต่ถ้าไม่มีหม้อนึ่งความดันให้ใช้วิธีการนึ่งแบบธรรมดา โดยการนึ่ง 3 ครั้ง ครั้งละ 1 ชั่วโมง และให้ระยะเวลาในการนึ่งแต่ละครั้งห่างกัน 15-21 ชั่วโมง

7. ขวดอาหารวุ้นที่ผ่านการนึ่งแล้ว ก่อนที่อาหารวุ้นจะเย็นตัวลงหรือก่อนที่อาหารวุ้นจะแข็งตัว ให้นำขวดอาหารวุ้นมาวางในลักษณะนอน เพื่อเพิ่มพื้นที่ผิวของอาหารวุ้น และเมื่ออาการวุ้นแข็งตัวดีแล้ว ก็สามารถนำไปใช้เลี้ยงเชื่อเห็ดได้ต่อไป อาหารวุ้นพวกนี้ นอกจากใช้เลี้ยงเชื้อเห็ดแล้วยังใช้เลี้ยงเชื้อยีสต์เชื้อราทำเต้าเจี้ยว ฯลฯ ได้อย่างดี

** การละลายวุ้นต้องระวังอย่าให้ไหม้ หรือวุ้นเดือดล้นออกนอกหม้อ ควรใช้หม้อตุ๋น 2 ชั้นจะช่วยป้องกันได้ เมื่อวุ้นละลายหมดแล้วใส่น้ำตาลที่ชั่งไว้ 20 กรัม คนให้น้ำตาลละลาย ยกลงจากไฟ ใช้กระบอกตวงหากปริมาณยังไม่ถึง 1 ลิตร ให้เติมน้ำร้อนหรือน้ำอุ่นลงไปจนครบ 1 ลิตร แล้วคนให้ทั่ว

** ควรวัดค่าความเป็นกรด-ด่าง โดยใช้น้ำยาทดสอบรือกระดาษทดสอบให้มี pH ประมาณ 5-6 ก่อนนำไปบรรจุในภาชนะที่เป็นแก้ว เช่น หลอดทดลองหรือขวดแบนระวังอย่าให้อาหารเปื้อนปากหลอดหรือปากขวด เพราะเชื้อราในอากาศจะเจริญลามลงไปภายในภาชนะได้ ควรบรรจุอาหารประมาณ 1/5 หรือ 1/4 ของภาชนะ แล้วปิดด้วยก้อนสำลีหุ้มด้วยกระดาษพอหลวม นำเข้าผ่านการฆ่าเชื้อในหม้อนึ่งความดัน 15-17 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว นาน 25-30 นาที เมื่อเย็นแล้วนำขวดมาเอียง 45-70 อาศาเซลเซียส รอจนวุ้นแข็งตัวแล้วจึงนำมาใช้ในการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเห็ดในสภาพปลอดเชื้อต่อไป